Wszystkie stanowią wyraz nowego rozumienia i podejścia do kompetencji niezbędnych do życia i pracy w (niedalekiej) przyszłości. Określenie „edukacja ery cyfrowej” jest używane w tym opracowaniu w powyższym kontekście.

Polski system szkolny, ale w dużej mierze także studiów wyższych, jest nieprzygotowany do edukacji młodych pokoleń, służącej nabywaniu pakietu kompetencji ery cyfrowej.

Przyczyny takiego stanu rzeczy wywodzą się głównie z: 1) „silosowej” struktury programu nauczania podzielonej na odrębne, słabo skorelowane ze sobą klasyczne przedmioty, odnoszące się do podziałów akademickich, 2) sztywnej, zachowanej do czasów „szkoły pruskiej”, organizacji nauczania w szkole (45-minutowe lekcje oddzielone dzwonkiem), 3) zachowawczości i nieatrakcyjności metod stosowanych przez nauczycieli (ponad 3/4 lekcji odbywa się metodą podawczą – wykładu), 4) deficytu zajęć interdyscyplinarnych właściwych dla kompetencji transwersalnych, 5) ukierunkowania działań szkoły na osiągnięcie przez uczniów wysokich wyników w testach sprawdzających wiedzę, 6) konserwatywnych „podstaw programowych” poszczególnych przedmiotów i 5) przeregulowania organizacyjno-zarządczego szkół. Trzeba zatem podkreślić, że model polskiej szkoły stoi w sprzeczności do wyników badań nad skutecznością nauczania, rozwojem psychofizycznym młodzieży oraz z „dobrymi praktykami” edukacji szkolnej w wiodących krajach na świecie.

Odpowiedzią na ten fundamentalny problem niewydolności szkoły jako środowiska realnej edukacji dla przyszłości winien być program cyfrowej transformacji szkół, obejmujący procesy modernizacyjne szkół i optymalizacyjne na polach: programowym, metodycznym, organizacyjnym, infrastrukturalnym i społeczno-kulturowym, realizowane oddolnie w szkołach traktowanych jako „jednostka zmiany”.

Kluczowym elementem tej transformacji, przenikającym wszystkie aspekty działania szkoły, winna się stać zmiana postaw nauczycieli – z zachowawczych wobec cyfrowego środowiska życia i pracy (w tym edukacji) na postawy afirmacji, akceptacji i zaangażowania się w aktywności edukacyjne w świecie cyfrowym, obejmujące „kompetencje ery cyfrowej”, nazwane także „kompetencjami przyszłości”.

Realizacja takiego programu wymagać będzie harmonijnego współdziałania podmiotów centralnych w zakresie merytorycznym (programowym, prawnym) z samorządami lokalnymi i szkołami. Jego realizacją - jako czynnika strategicznych zmian w państwie – powinna zajmować się nowoutworzona agencja centralna, żaden bowiem z istniejących podmiotów nie posiada odpowiednich kompetencji, kadr i potencjału organizacyjnego.

Kilkuletni program, bazujący na „dobrych praktykach” zmian oddolnych, polskich i zagranicznych, a także na wynikach badań, powinien być wprowadzany stopniowo, rok po roku, dokonując transformacji na wielu polach aktywności szkoły, takich jak:

1. pole programowe - unowocześnienie (nadanie współczesnego kontekstu, powiązanie z przyszłością) i istotne odciążenie podstaw programowych przedmiotów oraz zwiększenie pola wyboru tematyki przez nauczycieli (MEN); włączenie horyzontalnej tematyki związanej z kompetencjami transwersalnymi do zajęć wielu przedmiotów
2. pole metodyczne – stopniowe, wprowadzane jako oceniane przez kierownictwo szkół zadanie dla nauczycieli, zwiększanie w codziennej praktyce dydaktycznej liczby lekcji realizowanych metodami: aktywizującymi ucznia, umożliwiającymi interakcje i indywidualizację nauczania oraz odmiejscawiającymi uczenie się (metoda projektowa, problemowa, web quest, gamifikacja, odwrócona klasa i inne) z wykorzystaniem cyfrowego środowiska nauki – materiałów edukacyjnych, narzędzi i platform online, narzędzi komunikacji i innych.
3. pole organizacyjne - zmiana modelu pracy szkoły w kierunku zwiększenia swobody pracy nauczyciela z uczniami (np. poprzez lekcje odbywane poza szkołą, burzące klasyczny układ klasy frontalnej: katedra – ławki), również - poprzez korzystanie z metody projektu – likwidująca podział lekcje wyznaczane dzwonkami. A także wiele zmian organizacyjnych wprowadzających nowe aranżacje przestrzeni szkolnej, tworzące miejsca współdzielonej nauki uczniów rożnych klas, tworzące pracownie zajęć praktycznych i inne.
4. pole infrastrukturalne – zapewnienie wszystkim szkołom w Polsce szerokopasmowego dostępu (symetryczne 100Mbs) do Internetu poprzez działania projektu Ogólnopolska Sieć Edukacyjna (OSE), ale także poprzez inwestycje w wewnętrzną sieć teleinformatyczną w szkołach. Jak dotąd Rząd RP nie zaproponował skutecznego modelu zapewnienia odpowiedniej do potrzeb infrastruktury dostępu do Internetu w szkołach, w związku z czym w części z nich, włączonych do OSE, jakość usługi internetowej jest niższa niż oczekiwano a dostęp możliwy jest tylko w wybranych salach. Konieczne jest także zrealizowanie programu wyposażenia każdego nauczyciela w szkole w osobisty laptop dla celów zawodowych. Należy również stworzyć systemowe warunki do dokonywania przez szkoły regularnych zakupów urządzeń cyfrowych oraz licencji oprogramowania.
5. pole społeczno - kulturowe - należy dążyć do zmiany miejsca szkoły w środowisku lokalnym poprzez m.in. 1) zwiększenie praktycznych interakcji między uczniami a innowacyjnymi firmami i NGO, wizyty studyjne, mini-praktyki, spotkania z przedsiębiorcami), 2) rzeczywiste zaangażowanie rodziców oraz uczniów we współtworzenie życia szkoły, np. inicjowanie i organizację wydarzeń), 3) zwiększenie autonomii samorządu uczniowskiego i stworzenie warunków dla jego autentycznej aktywności i 4) zwiększenie poziomu świadomości i wiedzy uczniów o życiu lokalnej społeczności, regionu, państwa i na poziomie globalnym poprzez dyskusje, udział w wydarzeniach, śledzenie i omawianie informacji w mediach.

Postulowany program ukierunkowany jest na przygotowanie dzisiejszych uczniów do życia i pracy w okresie ich dorosłości, które będzie czasem wyzwań II fazy zdobywania Kosmosu, zmian na rynku pracy wynikających z robotyzacji i rozwoju rozwiązań sztucznej inteligencji, silnego nasycenia otoczenia technologiami cyfrowymi, licznych skutków wywołanych zmianami klimatu – słowem rzeczywistości daleko różniącej się od dzisiejszej. Jeśli polska szkoła chce być miejscem rzeczywistego angażowania się uczniów w aktywności poznawcze, winna swoje myślenie przestawić na tory „szkoły kompetencji przyszłości”.